Ông Bùi Đình Long, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An vừa ký văn bản số 2284/UBND -VX ngày 26/3/2024 về việc tu bổ, tôn tạo khẩn cấp di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh Tháp Xốp Lợt (xã Mỹ Lý, H.Kỳ Sơn).
Tháp Xốp Lợt tọa lạc tại xã biên giới Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Tháp có kết cấu 3 phần gồm đế tháp, thân tháp và đỉnh tháp. Tất cả kết cấu thành một khối lớn uy nghi, vươn cao như một mũi tên.
Tháp Xốp Lợt, công trình Văn hóa Phật giáo đặc biệt ở miền Tây Nghệ An
Toàn bộ kiến trúc tháp được tạo bởi gạch thẻ xếp chồng lên nhau, ở giữa các viên gạch sử dụng một lớp vữa để kết dính. Gạch cao 0,07m; dài 0,2m; rộng 0,1m. Bao bọc phía ngoài của tháp là lớp vữa bằng vôi, cát và nhiều vật liệu khác. Đế và thân tháp gồm 4 mặt quay về 4 hướng đông nam – tây nam – tây bắc – đông bắc. Chiều cao của tháp (tính từ chân tháp đến đỉnh) là 21,91m. Điểm rộng nhất của tháp là 5,2m; điểm nhỏ nhất rộng 0,06m.
Theo kiến trúc hiện nay, có thể tạm chia tháp thành 3 bộ phận: đế tháp, thân tháp và đỉnh tháp.
Đế tháp có kích thước cao 2,1m, rộng 5,2m x 5,2m được xây bằng gạch và vôi vữa. Đế tháp là một khối hộp xây gạch, với những ô hộc chìm phân bố đăng đối. Hiện nay đế tháp đã bị sụt lún về phía tây.
Thân tháp được cấu tạo nhỏ dần lên trên, cao 11,875m; Thân tháp có cấu trúc khá phức tạp, có thể chia thành 3 tầng, mỗi tầng lại được trang trí các hoa văn, họa tiết đan xen. Nhưng chủ đạo vẫn là các họa tiết hoa sen, hoa cúc, vân mây sóng nước. Các mặt cơ bản được trang trí khá giống nhau.
Tầng 1 (tính từ dưới lên) cao 3,56m. Tầng 1 hiện đã bị sập ở mặt phía Tây do tác động của con người, các lớp áo vữa phía ngoài gần như bị mất, chỉ còn lại một số dấu tích nhỏ.
Tượng Phật bằng đồng mà kẻ trộm trả lại đang được bảo quản tại xã Mỹ Lý
Đến nay vẫn chưa có tài liệu nào nói chính xác thời điểm xây dựng tháp Xốp Lợt. Sách Địa chí huyện Kỳ Sơn chép: Có người cho rằng tháp được xây dựng vào năm 1008, có ý kiến cho rằng tháp ra đời vào thế kỷ VII. Có ý kiến khẳng định ngọn Xốp Lợt có từ thời nhà Trần. Theo ý kiến của Hội Kiến trúc Nghệ An, tháp Xốp Lợt được xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ XIII. Theo ý kiến các cụ cao niên người dân tộc thiểu số tại địa phương thì tháp Xốp Lợt có thể được xây dựng vào cuối thời Lê…
Trước đây bên trong tháp cổ này có rất nhiều tượng Phật bằng đồng đen, tuy nhiên nhiều năm trước đây đã bị kẻ gian đục phá tháp cổ để lấy trộm tượng Phật bên trong.
Đến nay, đã có 7 tượng Phật bằng đồng được trả lại, 5 tượng Phật đang được xã Mỹ Lý bảo vệ nghiêm ngặt, 2 bức tượng khác do Ban Quản lý bản Yên Hòa cất giữ.
Di tích này đã được UBND tỉnh Nghệ An xếp hạng cấp tỉnh vào ngày 26/1/2024.
