Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi. Lúc bấy giờ, vua Pasenadi nước Kosala thường ăn những bữa ăn thịnh soạn. Rồi vua Pasenadi sau khi ăn xong, no đủ, thỏa thích, đi đến đỉnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ảnh minh hoạ.
Thế Tôn sau khi biết vua Pasenadi đã ăn xong, no đủ, thỏa thích, ngay lúc ấy liền nói bài kệ:
Con người thường chính niệm
Được ăn, biết phải chăng
Chừng mực, cảm thọ mạnh
Già chậm, tuổi thọ dài.
Lúc ấy, vua Pasenadi liền gọi thanh niên Bà la môn Sudassana đang đứng hầu sau lưng:
– Này bạn, hãy học thuộc lòng bài kệ từ Thế Tôn, và trong khi dọn ăn cho ta hãy đọc lên bài kệ ấy, ta sẽ cấp thường nhật cho bạn một trăm đồng tiền vàng.
Thanh niên Sudassana vâng lời vua, học thuộc lòng bài kệ và mỗi khi dọn cơm cho nhà vua thường đọc lên bài kệ này.
Rồi vua Pasenadi tuần tự ăn uống hạn chế, cho đến chỉ ăn nhiều nhất là một nàlika. Sau một thời gian, thân thể nhà vua trở nên khỏe mạnh, tự xoa bóp chân tay và nói lên lời cảm hứng như sau: “Ôi, thật sự Thế Tôn đã thương tưởng nghĩ đến lợi ích cho ta, cả hai đời hiện tại và vị lai!”.
(Đại tạng kinh Việt Nam, Tương Ưng Bộ I, chương 3, phẩm 2, phần Đại thực, VNCPHVN ấn hành, 1993, tr.186)
Cuộc trao đổi giữa Đức Phật và vua Kosala hơn hai ngàn năm trăm năm trước đã để lại cho chúng ta một bài học giá trị mãi đến ngày hôm nay. Trên tất cả, đó là bi kịch của những con người nô lệ cho dục vọng của mình. Thân tâm chúng ta khó tránh xao động khi nhìn thấy tấm bảng “Mời Ăn Thỏa Thích” treo trước cửa một nhà hàng, nên ta cũng giống như vị vua kia. Đúng ra, chúng ta cần biết lượng đồ ăn phù hợp với tuổi tác và sức khỏe của mình, và cẩn thận để đừng ăn quá nhiều ở mỗi bữa ăn. Trong câu chuyện này, Đức Phật dạy ta cách sống cơ bản. Các nghiên cứu y tế sức khỏe gần đây cho thấy rõ ràng là một khẩu phần giản đơn đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Các nhà nghiên cứu cho rằng ở độ tuổi 50, người ta chỉ nên ăn đầy bụng khoảng 60 phần trăm, và ở tuổi 60 thì khoảng 50 phần trăm.
Khi thường ăn ít và giữ một khẩu phần đơn giản được coi là lành mạnh, thì việc làm những điều đó một cách thái quá cũng có thể đưa đến suy dinh dưỡng, vì thế những người ở độ tuổi 70 hay hơn thế cần phải cẩn trọng trong vấn đề này.
Hiện nay ở Nhật, hằng năm trung bình một người vứt khoảng mười lăm ký thực phẩm (bằng sáu mươi bữa ăn). Quá nhiều người bị thừa cân hay béo phì, hay phải chịu đựng những bệnh tật do các thói quen ăn uống trong cuộc sống gây ra. Dường như chúng ta đang trả một giá quá đắt cho việc tiêu thụ hoang phí khi nguồn cung cấp thực phẩm dồi dào luôn ở trong tầm tay.
Tri ân trước mỗi bữa ăn
Như trong câu chuyện trên, Đức Phật dạy “lúc nào cũng giữ… thân tâm thanh tịnh”. Muốn thế ta phải biết nhìn mọi thứ đúng dựa trên trí tuệ và chấp nhận chúng với tâm rộng mở. Vậy chúng ta thấy gì khi nhìn thực phẩm bày ra trước mắt?
Trước tiên, ta nhận thức đến công lao của những người đã tạo ra nguồn thực phẩm, chế biến và trao đến cho ta, cũng như ghi nhớ công lao của người nấu nướng. Ngày nay, nhiều người khi nhìn thấy một tô súp miso, lại nhớ đến người mẹ đã bỏ bao công sức để làm nước súp mỗi ngày, dù bà nghèo khó, để đảm bảo cho con mình có đủ chất nuôi dưỡng cơ thể đang tăng trưởng của chúng.
Có người khi nhìn thấy tô cơm trước mắt mình, lại tạ ơn vì có được sức khỏe nhờ nguồn năng lượng tự nhiên đó. Lại cũng có người sẽ nghĩ đến những người không thể có được một bữa ăn ngày hôm đó, nên cảm thấy hạnh phúc với hoàn cảnh hiện có của mình. Họ có thể nghĩ đến những gì họ có thể làm được để giúp đỡ người khó khăn hơn mình.
Khi chúng ta không ăn uống theo thói quen, mà thay vào đó là ngồi trước bữa ăn với thân tâm thanh tịnh, ta có thể đánh thức lòng biết ơn trong ta.
Rồi khi ta đã ý thức được những tai hại từ việc ăn những món ta thích nhiều hơn cần thiết, tự nhiên ta sẽ bắt đầu ăn vừa phải, để giúp ta giữ được sức khỏe. Dĩ nhiên, không cần phải nói thêm là lòng biết ơn sẽ khiến cho tâm ta thêm quý trọng cuộc sống, là điểm khởi đầu của việc phát triển một thân tâm lành mạnh.
Ở tu viện Rissho Kosei, trước khi bắt đầu ăn, chúng tôi chú nguyện “Hàm ân trước Bữa ăn” là điều sẽ khiến cho chúng tôi, những phàm nhân, dễ bị cuốn theo tham dục, có cơ hội để nhắc tâm điều gì là quan trọng đối với mình.
Khi cùng nhau chú nguyện trước khi ăn, “Chúng tôi xin cảm niệm ân đức của Tam Bảo, che mẹ, của thiên nhiên, và nhiều người khác”, sẽ ổn định thân tâm ta, giúp ta có bữa ăn ngon. Vì ăn uống là việc chúng ta làm một cách tự nhiên hàng ngày, phát triển được thói quen lành mạnh này là điều rất quan trọng.
(Lược trích: “Ăn vừa đủ để giữ thân tâm khoẻ mạnh”
Nguyên tác: “Eat in Moderation for a Healthy Body and Mind”
Tác giả: Nichiko Niwano
Tạp chí Thế giới Phật pháp, 2016)
