Hiểu rõ chữ “tức” có công hiệu rất lớn trong việc tu hành. A tức là B, thì A không thật A, B tức là A thì B không thật B. Muôn vật tùy duyên thay hình đổi dạng, có cái gì cố định mà chấp. Bệnh lớn của con người là cố chấp, chấp càng nặng thì khổ càng nhiều.
Mỗi người chấp theo cái thấy, cái nghe, cái sở học, cái suy nghĩ, cái tưởng tượng của mình hoặc của nhóm người thân mình, nếu người khác thấy đồng cái thấy của mình, nhóm mình thì thân; thấy khác cái thấy cái chấp của mình, nhóm mình thì thù.
Ðây là gốc đấu tranh gây ra đau khổ cho nhân loại.
Sự vật là một dòng biến thiên, mà mình nhìn theo cái chấp cố định thì làm sao thấy được lẽ thật, làm sao đem lại sự an bình.
Bàn về: “Phật tức tâm, tâm tức Phật”
Con người khủng khiếp hãi hùng khi nghe tin mình sắp chết.
Sợ chết vì chấp thân là chắc thật lâu dài, bỗng dưng nó sắp tan hoại nên hoảng sợ.
Sự nghiệp tài sản cũng chấp cố định bền lâu, xảy ra tai nạn hỏa hoạn, binh đao, trộm cướp… khiến phải tan hoại, người ta sẽ đau khổ vô hạn.
Tình cảm bạn bè, thân hữu…, chấp mãi mãi không đổi thay; một khi gặp cảnh đổi thay, người ta sẽ thảm sầu vô kể.
Người nắm vững nguyên tắc “các pháp không cố định”, mọi cố chấp trên từ từ tan rã, khổ đau, sầu thảm, hoảng sợ, hãi hùng dần dần tan biến theo mây khói.
Thân sắp chết, sự nghiệp tan vỡ, bạn bè chia lìa…cũng là lẽ đương nhiên trong dòng biến thiên của vạn vật.
Chúng ta chưa can đảm cười trước cảnh ấy, song cũng can đảm nhìn chúng trôi qua với tâm niệm an bình.
Bởi người tu hành là huân tập phát minh những lẽ thật ấy.
Sở dĩ hiện nay có lắm người tu khi gặp hoàn cảnh tang thương biến cố liền hoảng sợ bất an, do họ không phát minh những lẽ thật này.
Tu bằng cách nhắm ra ngoài, chạy theo hình thức làm sao đạt được lẽ thật, mà làm suy giảm khổ đau.
Họ càng tu thì chấp càng nặng, chấp nặng thì đau khổ càng nhiều.
Thế là, tu chỉ tăng khổ, chớ không hết khổ.
A tức là B, thì A không thật là A,
B tức là A, thì B không thật là B,
hai bên đều không cố định.
Ðã không cố định thì làm sao dám bảo là thật.
Hai bên đều không thật thì không thể thành hai.
Bởi không thể thành hai là tiến thẳng vào “Pháp môn bất nhị”.
Thấy vạn vật đối đãi không thật, còn gì để lý giải luận bàn.
Vừa phát ra ngôn ngữ là nằm trong đối đãi, đối đãi thuộc hai bên.
Muốn chỉ chỗ cứu kính của “Pháp môn bất nhị”, ngài Duy-ma-cật chỉ còn cách lên tòa ngồi lặng thinh.
Chính thế mà Bồ-tát Văn-thù tán thán không tiếc lời.
